Nie bez powodu instalacja elektryczna jest uważana za jedną z trudniejszych, a jej wykonanie najlepiej zlecić fachowcom. Jeśli jednak doświadczony majsterkowicz chciałby samodzielnie wykonać pewne pracy z branży elektrycznej, powinien wcześniej zapoznać się z możliwymi błędami i ich skutkami. Błąd w instalacji hydraulicznej może doprowadzić co najwyżej do zalania mieszkania, natomiast źle zaplanowana i wykonana instalacja elektryczna grozi porażeniem prądem albo pożarem.
1. Niewłaściwe dobranie grubości przewodu
Chociaż spotyka się potoczne określenie „grubość przewodu”, to należy pamiętać, że dla instalacji elektrycznej dobiera się przekrój przewodu, a nie jego grubość. Dobierając przekrój przewodów w przeciętnych warunkach domowych należy kierować się prostymi zasadami przeznaczenia obwodów:
- do oświetlenia mieszkania – do tych obwodów należy zastosować przewody o przekroju 1,5 mm2. Nie ma co próbować oszczędzać i kupować np. 1 mm2 albo 0,75 mm2, choćby z powodu ich mniejszej wytrzymałości mechanicznej przy układaniu i niewielkiej różnicy ceny.
- do gniazdek elektrycznych ogólnego przeznaczenia – urządzenia podłączane do gniazdek mają znacznie większą moc, niż żarówki (a tym bardziej żarówki energooszczędne). Z tego względu stosuje się przewody o przekroju 2,5 mm2. Błędem jest wykorzystanie do tych obwodów przewodu z obwodów oświetleniowych. Nawet jeśli przez jakiś czas nic się stanie, to przegrzana izolacja w końcu stopi się i dojdzie do zwarcia.
- do gniazdek o konkretnym przeznaczeniu – do domowych urządzeń jednofazowych o mocy znamionowej powyżej 2 kW (np. piekarnik) trzeba przewidzieć niezależne obwody wykonane z przewodu 2,5 mm2.
Związek między przekrojem przewodu i obciążeniem (natężeniem przepływającego prądu) jest taki, że duży prąd może spowodować nadmierny wzrost temperatury przewodu o małym przekroju. Po prostu, każdy metal posiada określoną oporność i każdy przewód w pewnych okolicznościach zaczyna działać jak grzałka. A temperatura, którą wytrzymuje izolacja, to tylko ok. 70°C.
2. Linka czy drut?
Sens zastanawiania się nad wyborem przewodu z linką, czy drutem jest raczej niewielki. Linka jest bardziej giętka w porównaniu z drutem i lepiej przewodzi sygnały o wyższej częstotliwości. Uzasadniona jest więc w niektórych instalacjach „smart home”; w nieruchomych podłączeniach żarówek i gniazdek elastyczność przewodów nie ma znaczenia.
3. Linia a ilość urządzeń
Zalecenia normy mówią o 10 gniazdach wtykowych w jednym obwodzie elektrycznym. W praktyce należy kierować się liczbą i rodzajem urządzeń elektrycznych w domu. Dla dużych odbiorników energii elektrycznej, jak na przykład ogrzewacz przepływowy wody, kuchenka elektryczna albo piekarnik, należy przewidzieć oddzielne obwody elektryczne. Swój niezależny obwód powinien też posiadać system alarmowy; trudno sobie wyobrazić, aby został unieruchomiony przeciążeniem jakiegoś gniazdka. Poważnym błędem jest zastępowanie obwodu elektrycznego listwą zasilającą z kilkoma przyłączami. Podłączenie do takiej listwy kilku dużych odbiorników energii jest najprostszą drogą do przegrzania obwodu i awarii całej instalacji, zwłaszcza jeśli zabezpieczenia również będą niewłaściwe.
4. Jaki przewód do oświetlenia?
Obwody oświetleniowe w domu jednorodzinnym wykonuje się z użyciem przewodu o przekroju 1,5 mm2. Jeżeli z jakiegoś powodu do oświetlenia został ułożony przewód 2,5 mm2, ze względów bezpieczeństwa jest to całkowicie do przyjęcia; co najwyżej powstanie większa trudność z ułożeniem większej liczby przewodów w puszce instalacyjnej.
Przewymiarowany przewód na pewno się nie przegrzeje. Większym błędem byłoby zastosowanie przewodu o przekroju 0,75 mm2, biorąc pod uwagę niewielkie obciążenie na przykład oświetleniem LED.
5. Przewody bez peszli
Do układania przewodów elektrycznych używane są często karbowane rury elektroinstalacyjne, czyli tzw. peszle. Tak naprawdę nazwa „peszel” przylgnęła w Polsce do tych rur, chociaż pochodzi od metalowych rurek instalacyjnych systemu Peschla, stosowanych głównie w Niemczech.
Instalacja elektryczna może być poprowadzona:
- w tynku lub pod tynkiem;
- w rurkach (peszlach), kanałach, listwach;
- na tynku.
W każdym przypadku trzeba zastosować odpowiedni rodzaj przewodów.
6. Zbyt duże bezpieczniki
Obwody elektryczne instalacji domowej muszą być odpowiednio zabezpieczone przed przeciążeniem, czyli przepływem prądu o zbyt dużym natężeniu. Do tego celu służą zwykle wyłączniki nadmiarowo-prądowe. W starych instalacjach można jeszcze spotkać bezpieczniki topikowe w obudowie ceramicznej.
- Obwody oświetlenia – wyłącznik nadmiarowo-prądowy B10, czyli o prądzie znamionowym 10 A.
- Obwody ze standardowymi gniazdkami – wyłącznik B16. Błędem jest ułożenie w takich obwodach przewodów o przekroju 1,5 mm2. Maksymalny prąd dla takiego przewodu wynosi ok. 16 A, natomiast w praktyce wyłącznik nadmiarowo-prądowy zadziała, kiedy przez dłuższy czas będzie płynął prąd 16-18 A. A to oznacza, że prędzej czy później izolacja ulegnie stopnieniu i nastąpi zwarcie.
- Obwody niezależne dla gniazdek – przewody 2,5 mm2 i wyłącznik B16.
7. Zwłoka bezpieczników w poszczególnych sekcjach
Wyłączniki nadmiarowo-prądowe stosowane do zabezpieczania obwodów elektrycznych przed przeciążeniem mają cztery podstawowe charakterystyki, czyli zależności szybkości zadziałania od natężenia prądu, który przez nie przepływa. Rozróżnia się przy tym dwa progi natężenia prądu:
- Próg niezadziałania – poniżej tej wartości wyłącznik nie zadziała.
- Próg zadziałania – powyżej tej wartości natężenia prądu wyłącznik na pewno zadziała.
Wspomniane charakterystyki mają następujące progi:
- A: próg niezadziałania – 2 x prąd znamionowy wyłącznika; próg zadziałania – 3 x prąd znamionowy wyłącznika.
- B: próg niezadziałania – 3 x prąd znamionowy wyłącznika; próg zadziałania – 5 x prąd znamionowy wyłącznika.
- C: próg niezadziałania – 5 x prąd znamionowy wyłącznika; próg zadziałania – 10 x prąd znamionowy wyłącznika.
- D: próg niezadziałania – 10 x prąd znamionowy wyłącznika; próg zadziałania – 20 x prąd znamionowy wyłącznika.
Wyłączniki dobiera się pod względem charakterystyki w zależności od wielkości prądu rozruchu podłączonych urządzeń. Typ A stosuje się do delikatnych urządzeń elektronicznych, natomiast C i D tam, gdzie rozruch wiąże się z dużym natężeniem prądu.
Najbardziej popularna w domach jest charakterystyka B wyłącznika nadmiarowo-prądowego. Jeżeli prąd rozruchu jakiejś, przykładowo, obrabiarki przekracza sześciokrotnie albo ośmiokrotnie prąd znamionowy wyłącznika, uruchomienie jej w obecności wyłącznika B, a tym bardziej A, byłoby zwyczajnie niemożliwe.
8. Bezpieczniki różnicowoprądowe
Tego rodzaju wyłącznik pojawił się w instalacjach elektrycznych stosunkowo niedawno. Jego zadaniem jest ochrona przed porażeniem prądem oraz zmniejszenie możliwości powstania pożaru na skutek awarii instalacji elektrycznej.
Nie wdając się w szczegóły budowy i działania można krótko powiedzieć, że przechodzą przez niego przewody fazowe i zerowy, i kiedy dojdzie do ucieczki prądu na obudowy albo osłony urządzenia, wartość prądu w przewodach fazowych i w zerowym jest różna. Ta różnica określana jest potocznie prądem różnicowym, stąd nazwa wyłącznika.
Wyłączniki różnicowoprądowe bywają:
- wysokoczułe – do 30 mA;
- średnioczułe – 30-500 mA;
- niskoczułe - > 500 mA.